Сезiм мүшелерi және ақыл қамтыған мағлұматтар иманға қауышуға жәрдемшi болады. Пән ғылымы әлемдегi жүйенiң теңдiгi өздiгiнен болмағандығын және әлбетте бiр жаратушының бар екендiгiн түсiнуге, бiлуге және иман нұрына қауышуға шақыруда. Иман соңғы пайғамбар Мұхаммед алейһиссаламның Аллаһу та’ала...

Сұрақ: Амал иманның бір бөлшегі ме? Яғни бір парызды орындамаған немесе бір харамды жасаған адам кәпір бола ма?

Жауап: Жоқ, кәпір болмайды. Амал иманның бөлігі болғанда күнә істеген адамдардың барлығы кәпір болар еді. Дүниеде мүлдем мұсылман қалмас еді.

Сұрақ: Дінді түсіне алу үшін басқалардың (пайғамбардың, сахабалардың және ғалымдардың) ақылы мен көзқарасына жүгінбестен, өз ақылымызбен амал етуге тырысуымыз керек. Аллаһ құлдарына жақсы мен жаманды ажырату қабілетін (фурқан, ақыл) берген. Осындай қабілетімізді қолданбастан, пайғамбар, сахаба, ...

Сұрақ: Күпірге түспеу үшін кеңес беретін дұғаңыз бар ма?

Жауап: Күпірге түспеу үшін таңертең және кешке оқылатын дұға:

«Аллаһуммә инни ә’узу бикә мин ән-ушрикә ...

Сұрақ: Калимаи тауһидтің мағынасы не?

Жауап: Мұсылман болған адамға ең алдымен “лә иләһә иллаллаһ, Мухаммәдун расулуллаһ” сөзінің мағынасын білу және сену парыз болып табылады. Бұл калимаға “калимаи тауһид” делінеді. Қысқаша мағынасы: “Аллаһтан басқа жаратушы жоқ, ...

Сұрақ: Адам өз тағдырын өзі жасай ма әлде Аллаһтың жазғанымен жүре ме?

Жауап: Аллаһу та’ала адамдарға ирада-и жузийа берген. Ирада-и жузийа дегеніміз Аллаһу та’аланың құлдарына бір нәрсені істеу немесе істемеуде берген қалау және таңдау еркіндігі. Таңдау еркіндігі ...

Сұрақ: Дінді мүлдем білмейтін бір көршімізге «Үйде ит асырама! Ит болған үйге періштелер кірмейді» дедім. Ол болса: «Тіпті жақсы, олай болса Әзірейіл періште де келмейді, 250 жыл өмір сүремін. Одан бөлек, қалаған күнәларымды да істей беремін, болса да күнәларымда жазатын періштелер де кіре алмайды» деді. Бұл сөздері дұрыс па?

Жауап: Дінді білмейтін адам – дін наданы деген сөз. Дінді мазақ қылу үшін бұлай айтылатын болса, күпір де болады. Рахмет періштелері мен кираман катибин және өлім періштелері басқа-басқа болғанындай, бұлардың міндеттері де басқа-басқа.

Хазреті Имам Ағзамның Фикх-ул-әкбар кітабынан үзінді:

Иман – Аллаһқа, періштелерге, кітаптарға, пайғамбарларға, өлгеннен соң қайта тірілуге, тағдырға, жақсылық пен жамандықтың Аллаһтан келетіндігіне, есеп, мизан, жаннат пен жаһаннамға сену және барлығын хақ (дұрыс) деп білу деген сөз.

Аллаһ бір, тумаған, туылмаған. Оған еш нәрсе тең емес. Ол махлұқтарының ешбіріне ұқсамайды, есімдерімен, заттық және фиили сипаттарымен әрдайым бар болған және бар болады. Оның есімдері мен сипаттары кейіннен пайда болмаған, барлығы да әзәли (бастауы жоқ, шексіз бұрыннан бар). Ол ілімімен әрдайым біледі, құдіретімен әрдайым құдіретті (барлық нәрсеге күші жетеді). Кәламымен (сөзімен) сөйлейді, жаратуымен әрқашан жаратушы, фиилімен (әрекетімен) жүзеге асырушы. Махлұқ – кейіннен жаратылған, жасалған деген сөз. Ал Аллаһтың фиилі (әрекеті) махлұқ емес.

Сұрақ: Әһли сүннет cенімінде болудың шарттары қандай?

Жауап: Әһли сүннет сенімінде болудың маңызды шарттарының біршамасы мыналар:

1- “Амәнтудың” алты шартына сену. (Жақсылық та, жамандық та және барлық нәрселер Аллаһтан келетініне сену. Бірақ адамда таңдау еркіндігі де бар. Жасаған күнәларынан жауапты болады.)

2- Амал иманның бір бөлшегі емес. Яғни ғибадат етпеген немесе күнә жасаған мұсылманға кәпір деп айтуға болмайды. (Уаххабилер “амал иманның бір бөлшегі, намаз оқымаған және күнә жасағандар кәпір болады” деп айтады.)

Сұрақ: Иман турасында әрбір мұсылманның білуі міндетті болған нәрселерді қысқаша айтып бересіз бе?

Жауап: Әрбір мұсылманның білуі міндетті болған иман ілімдері – иманның шарттары және исламның шарттары болып табылады.

Иманның шарттары мыналар:

1- Аллаһу та’алаға сену

Аллаһу та’ала уажиб-ул-ужуд (бар болуы қажет болған) бүкіл болмыстардың жаратушысы. Одан басқа илаһ жоқ. Аллаһу та’ала уақытқа, мекенге мұқтаж емес. Ешнәрсеге ұқсамайды.

1. Ғайыпқа иман ету керек.

2 . Ғайыпты тек Аллаһу та’ала және оның бiлдiргендерiнің біле-

тіндігіне сену керек.

3 . Харамды харам деп сену керек.

4. Халалды халал деп сену керек.

Сұрақ: Ақыретте құтылу неге байланысты?

Жауап: Кейбіреулер діннің басқа үкімдеріне сенбейді, «тек қана Аллаһқа сену жеткілікті, Аллаһқа сенгендердің барлығы жұмаққа кіреді» деп ойлайды. Бұл өте қате түсінік. «Әмәнтудегі» алты шарттың біріне сенбеген адамның иманы өтпейді. Сондықтан сену емес, дұрыс сену өте маңызды. Ақыретте құтылу – ғибадаттың көп болуына емес, иманның дұрыс болуына байланысты. Ықыласпен жасалған амалы аз болса да, тіптен еш қандайда да игі амалы болмай, құм данасындай дұрыс иманы бар болса, ол адам жаннатқа кіреді. Бір хадисте айтылған:

«Жүрегінде құм данасындай иманы болған адам тозақта мәңгі қалмайды» (Бұхари, Муслим)

Сұрақ: – Там Илмихал кітабының иман бөлімінде Сәйид Абдулхаким хазреті иманды былай ашықтаған: “Иман – әлемге рахмет болып жіберілген Мұхаммед алейһиссаламның пайғамбар ретінде білдіргендерін ақылға, тәжірибеге және пәлсапаға жүгінбей, қабылдау және сену деген сөз. Ақылға сай болғандықтан қабылдаса, ақылын қабылдаған болады. Расулуллаһты қабылдаған болмайды. Немесе өз ақылын және пайғамбардың айтқандарын бірге қабылдаған болады, ал бұл да пайғамбарға деген иманының толық еместігін көрсетеді. Иманның толық болмауы, иманның жоқтығын білдіреді. Өйткені иман бөлінбейді. Егер ақыл расулуллаһтың білдіргенін дұрыс деп тапса онда бұл ақылдың кәміл екендігін білдіреді.”

Сұрақ: Иман дегеніміз не?

Жауап:  Иман – “Әмәнту билләһи...де” білдірілген алты нәрсеге сену және Аллаһу та’аланың әмірлері мен тыйымдарын толық қабылдау, оған сену және сенгендігін тілімен айтып растау дегенді білдіреді.

ӘМӘНТУ: «Әмәнту билләһи уә Мәлаикәтиһи уә Кутубиһи уә Расулиһи уәл-яумил-ахири уә бил-қадари, хайриһи уә шәрриһи мин аллаһи таала уәл-баъсу баъдал мәути хаққун, Әшһәду ән лә илаһә иллаллаһ уә әшһәду әннә Мухаммәдән абдуһү уә Расулүһ»

Сұрақ: Иманның бірінші шарты не?

ЖАУАП: Иманның бірінші шарты, Аллаһқа иман. Әмәнту-дегі, “билләһи” деген ұғым, Аллаһу та’аланың бар және бір екендігіне сенуді, иман етуді білдіруде.

Барлық нәрселердің жаратушысы Аллаһу та’ала. Жерде және аспанда болған бүкіл болмыстарды, заттарды, бөлшектерді, оқиғаларды, қадір-қасиеттерді, күш-қуаттарды, заңдылықтарды, байланыстарды жаратқан тек қана ол. Одан басқа жаратушы жоқ. Құран кәрімде былай деп бұйырылған:

(Барлық нәрсені Аллаһ жаратқан) [Зумар 62]

Ислам дінін қабылдаған мұсылмандарға ең алдымен мына төмендегі бес шартты орындау басты міндет болып саналады:

1 Исламның шарттарының біріншісі «Калима-и шаһадат» айту. Калима-и шаһадат айту дегеніміз, «Әшһәду әллә илаһә иллаллаһ уә әшһәду әннә Мұхаммәдән абдуһу уә расулуһу». Яғни ақыл есі дұрыс, балиғат жасына толған, сөйлей алатын әрбір адамның: «Аспан мен жерде Аллаһтан басқа ғибадат етуге лайықты ешкім жоқ. Ғибадат етуге лайықты тек Ол ғана.»«Ол мәңгі бар. Ол барша әлемнің билеушісі. Оның ешқандай кемшілігі жоқ. Оның есімі Аллаһ» деп осы айтқанына бар ықыласымен сенуі.

Сұрақ: Әсма-и хусна деген не?

Жауап: Әсма-ул хусна – Аллаһу та’аланың әдемі есімдері дегенді білдіреді. Аллаһу та’аланың Тирмизиде білдірілген 99 есімі мыналар:

1- Аллаһ: Барлық есімдерінің қасиетін қамтыған негізгі аты. Өзінен басқа жаратушы болмаған жалғыз Аллаһ.

Бәйт – үй деген сөз. Бәйтуллаһ – Аллаһтың үйі дегенді білдіреді. Қағбаға «Бәйтуллаһ» делінгені сияқты, мешіттерге де «Бәйтуллаһ» делінеді.

Хадис шәрифтерде былай делінген:

«Жер бетіндегі Аллаһтың үйлері – мешіттер. Ол жерге барғандарға Аллаһу та'ала сияпат етеді» (Табарани)

Сұрақ: Тауда, шөлде, үңгірде, орманда немесе шалғай жерде қалып, дін, пайғамбар деген ешнәрсе естімеген адам, өз ақылымен Аллаһтың бар екендігін тапса немесе таппаса, мұның үкімі қандай?

Жауап: Аталмыш жерлердің бірінде өмір сүріп, діннен хабары болмағандар иманды болмағаны үшін жаннатқа кірмейді. Аллаһты, жаннатты, тозақты естімегені және қарсы шықпағаны үшін тозаққа да кірмейді. Қияметте қайта тірілгеннен және есепке тартылғаннан кейін бүкіл жануарлар сияқты бұлар да жоқ етіледі, бір жерде шексіз қалмайды. (Мәктубати Раббани, Фәраид-ул фәуәид)

Қияметке жақындаған сайын әлемді қараңғылық қаптай береді. Ал қараңғылық артқан сайын адамдардың қақтығысы да артады, бірі екіншісімен, ол үшінші біреуімен қақтығысады. Ортаны қарайтып нұрды қашыратын нәрсе харамдардың, бидғаттардың және күпіршіліктің қараңғылығы. Имам Раббани хазреттері ғасырлар бұрын өз заманы туралы «Бидғаттардың көбейгені соншалық дүние қарайды» деген. Ол кезде бидғаттар барлық жерді қарайтқан еді. Ақыр заманда болса күпірдің қараңғылығы барлық жерді қарайтады.

Маңызды болғаны – өмірдің қалай аяқталуы, яғни иманмен өлу. Имансыз өлудің себептерінің бірі – имансыз өлуден қорықпау. Қорықпаған адам имансыз өледі. Аллаһ сақтасын, мәңгі азап не деген үлкен қауіп. Дүниеде мәңгілік түрмеге қамалған адамның өзі жынданып кетеді, мәңгілік отқа қалай шыдауға болады?

Ақыр замандамыз. Бұл ғасырда өзін құтылған адамдай сезіну, көкіректі керіп өмір сүру – ақымақтық. Өйткені, заманымызда күнәдан бұрын күпір қаупі көп.

Сұрақ: Қабірде қандай сұрақтар қойылады, жауаптары қандай?

Жауап: Қабірдегі сұрақтарға жауап беру үшін мыналарды үйрену керек:

Раббың кім? – Аллаһу та’ала.

Сұрақ: «Жәннатта қайғы жоқ, бірақ өкіну бар» делінеді. Бұл екеуі бір-біріне қарама-қайшы емес пе?

Жауап: Жәннатта ешқандай қайғы, қиыншылық болмағанындай, тозақтағылардың өкінуі сияқты өкіну де болмайды. Жәннатта біркелкі өмір де жоқ. Тіпті қиялдап та түсіне алмайтын үлкен ниғметтер болады, бұлардан алынатын ләззат та әр сәт өткен сайын арта береді. Мұны дүниедегі ниғметтерге ұқсатып түсіну мүмкін емес.

Сұрақ: Қабір азабынан құтылу үшін не істеу керек?

Жауап: Қабір немесе тозақ азаптарынан құтылу үшін сенімі, итиқады дұрыс болған мұсылман болу және дініміздің әмірлерін орындау, тыйымдарынан сақтану шарт.

Қабір азабы көбіне үстіне зәр шашырататын және мұсылмандар арасында сөз таситын адамда болады. Жұма күні немесе түні қайтыс болғандарға, әр түні «Тәбарәкә...» (және сәжде) сүресін оқып жүретіндерге және өлім жағдайында жатқанда Ихлас сүресін оқыған науқастарға қабір сұрақтары болмайды. Хадис шәрифтерде былай делінген:

«Намаз оқымайтын адамның қабірі отқа толады. Күндіз-түні оны жағады. Үлкен жылан әр намаз уақытында оны шағып қинайды.» (Қуррат-ул-уюн)

Сұрақ: Жалпылама айтқанда, кімдер жәннаттық, кімдер тозақтық болады?

Жауап: Аллаһу та’алаға сенген, Оның әмірлері мен тыйымдарына мойынсұнған, барлығын қабылдаған адам, яғни мұсылман болып жан тапсырған адам жәннатқа кіреді. Ал мұның терісі болған адам тозаққа кіреді. Жалпы айтқанда, жақсы мінезділер жәннатқа, жаман мінезділер тозаққа кіреді. Бір хадис шәрифтің мағынасы мынадай:

Сұрақ: Дұға арқылы тағдыр өзгеруі мүмкін бе? «Аллаһ жазған болса, өзгертсін» тіркесінің мағынасы қандай? Дұға етуді қалау да тағдырдан ба? Тағдырдағы өмір қай жерге дейін? Ежелгі ме, әлде мәңгі ме? Тағдырдың да бір тағдыры бар ма?

Жауап: Әуелі қаза мен тағдырды және түрлерін білу керек.

Тағдыр – Аллаһу та'аланың болатын нәрселерді ежелден білуі деген сөз. Қаза – тағдырда болған нәрселерді уақыты келгенде жаратуы деген сөз. Яғни тағдыр – айлықтың тізімдемесі сияқты. Ал қаза – осы айлықтың таратылуы. Аллаһу та'ала әркімнің не істейтіндігін, қайда және қалай өлетінін біледі. Бұған тағдыр, жазым, жазмыш, нәсіп, пешене делінеді.

Сұрақ: Бір жазушы «Иса өлген, қайтадан келмейді» дейді. Осы жөнінде мәлімет бересіз бе?

Жауап: Тәфсирлерге өтуден бұрын Ниса сүресіндегі екі аяттың мағынасына қарайық:

«Аллаһтың расулы Мәриәм ұлы Исаны өлтірдік дегені үшін яһудилерді лағнеттедік. Алайда олар Исаны өлтірмеді, аспады да, өлтірілген адам оларға Иса сияқты болып көрсетілді. Ол жайында келіспеушілікке түсетіндер сенімсіздіктің ішінде, бұл жөнінде болжамнан басқа ешқандай мәліметтері де жоқ және нақты оны өлтірмеді. Керісінше Аллаһ Исаны өзінің дәргейіне көтерді, яғни өз қорғауына алды.» (Ниса 157-158)

Күнә істерді жасаған мұсылман “фасық” деп аталады. Ислам дініне сенбеген және діннің әміріне мән бермеген адам“кәпір” деп аталады. Фасықтар мен барлық кәпірлер қабірде азапқа тартылады. Бұған сену керек. Өлген адам қабірге қойылғаннан кейін біз білмейтін бір күйде тіріліп, қылмысына жараса не рахат көреді. Не болмаса азап шегеді. Мункир және Накир деген екі періштенің қорқынышты адам кейпінде мазарға келіп сұрақ сұрайтындығы туралы хадистерде айқын көрсетілген. Қабір өміріне сену керек.

Сұрақ: Жәннат ниғметтері тек денеге ғана болады ма? Мүминдер ахиретте және жәннатта Аллаһу та’аланы көреді ме?

Жауап: Жәннат ниғметтерін, ләззаттарын тек дененің ләззаты екен деп санау дұрыс емес, қате. Өмірде дәрежесі көтеріле бастаған рух, денеден айрылғаннан кейін де, қияметке дейін әр сәтте дәрежесінің көтерілуі жалғасады. Жәннатта дене мәңгілікке қалуға бейім болған түрде, өмірдегіден мүлдем басқа ерекшелікте жаратылады. Дәрежесі көтерілген рух осы денеменен бірігіп, қиямет өмірі басталады. Жәннатта дененің және рухтың басқа-басқа ниғметтері, ләззаттары болады. Үстем болғандар жәннатта да рухтың ләззаттарына мән береді. Рухтың ләззаты дененің ләззаттарынан тым өзгеше және әлдеқайда көбірек болады. Рухтың ләззаттарының ең тәттісі, ең үстемі де Аллаһу та’аланы жамал сипатымен көру болады.

Сұрақ: Ұстанған ағымы бұзықтау біреу, өз ақылынша бөсіп: «Құранда және хадисте Сират көпірі деген нәрсе жоқ. Егер ондай көпір бар болса, Аллаһ мені одан өткізбесін» деді. Сират көпірі жоқ па?

Жауап: Өз ақылдарын діннен үстем тұтатын Мутазила деп аталатын адасқандар Сират көпіріне сенбейді. Әһли сүннет ғалымдары Сират көпірінің хақ екендігін Құран кәрім және хадис шәрифтермен дәлелдеген. Құран кәрімде былай делінеді:

«Оларды жаһаннам сиратына (сират көпіріне) апарып қамаңдар! Өйткені олар сұраққа алынады» (Саффат 23, 24)

Сұрақ: Қиямет және Ахирет кітабында былай делінген: Пайғамбарымыз алейһиссалам «Халық қиямет күні жалаңаш болып тіріледі» деген кезде, Айша Сыддыққа анамыз «Ол кезде бәрі бір-біріне қарамайды ма?» деп сұрады. Пайғамбарымыз мына мағынадағы аяти кариманы оқыды: «Ол күні әркімнің өз дерті болады» (Абәсә 37) Яғни қияметтің қиыншылықтарымен адамдардың бір-біріне қарайтындай жағдайлары болмайды.

Жоғарыда білдірілген хадис шәриф бойынша, әулиелер мен пайғамбарлар да жалаңаш болып тіріледі ме?

Жауап: Дәл осы кітаптың алдыңғы беттерінде мынадай сөйлемдер жазылған:

Сұрақ: Адам өзінің мұсылман екенін біле алады ма? Иманның белгісі қандай?

Жауап: Иман – «Әмәнту...»-де білдірілген алты шартқа сену деген сөз. Хадис шәрифте былай делінген:

«Иман – Аллаһқа, періштелерге, кітаптарға, пайғамбарларға, ахирет күніне (яғни қияметке, жәннатқа, тозаққа, сұраққа, мизанға), тағдырға, жақсылық пен жамандықтың Аллаһтан екеніне, өлімге, өлгеннен кейінгі тірілуге сену деген сөз. Аллаһтан басқа тәңір жоқ екеніне және мен Оның құлы және расулы екеніме куәлік ету деген сөз.» (Бұхари, Мүслим, Нәсаи) (Бұларды жүрекпен растау да шарт болып табылады.)

Аллаһу та’ала әһли сүннет ақидасына сәйкес иман еткенмұсылмандарға разы. Бұл сенімнің бiрнеше шарттарын Әһли сүннет ғалымдары былай деп түсiндiрiп бередi:

1.        Иманның алты шартына, яғни Аллаһу та’аланың барлығына және бiрлiгiне, серігі, теңі жоқтығына, перiштелерiне, кiтаптарына, пайғамбарларына, ахырет күнiне, жақсылық пен жамандықтың Аллаһу та’ала тарапанынан болатындығына сену керек. (Бұлар амәнтуде айтылған).

2.        Аллаһу та’аланың соңғы кiтабы болған Құран Кәрiмнiң, Аллаһтың сөзi болғандығына сену.